Wraca sprawa boiska na dawnym cmentarzu żydowskim w Kazimierzu Dolnym

- Zależy nam na uszanowaniu zmarłych, którzy zostali pochowani na terenie dawnego cmentarza żydowskiego. Naszym marzeniem jest, aby wracać tam i mieć możliwość oddania im szacunku. Staramy się o to od kilku lat. Teraz jest szansa na nowy etap w tej sprawie, ponieważ pojawiła się pusta działka w pobliżu. Chodzi o teren, gdzie mieściła się szkoła tymczasowa w kontenerach. Chcemy pomóc w budowie nowego boiska dla dzieci. Z naszej strony deklarujemy pomoc finansową. Ważna jest dla nas współpraca z urzędem miasta, jesteśmy otwarci na dyskusję - wyjaśnia nam Michael Schudrich, naczelny rabin Polski.

Propozycja przeniesienia boiska z terenu dawnego kirkutu pojawiła się w czasie Komisji Rady Miejskiej w Kazimierzu Dolnym, w której online uczestniczyli rabin Izaak Shapiro, Piotr Puchta - prezes Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego i właśnie naczelny rabin Polski. - Trwają wstępne rozmowy w tej sprawie. Strona żydowska przedstawiła nam swoją propozycję, na razie żadne konkretne decyzje jeszcze nie zapadły. Zależy nam na wypracowaniu wspólnego kompromisu. Stronie żydowskiej nie zależy na przejęciu terenu na własność, a o możliwość upamiętnienia dawnego cmentarza tak, aby obywatele żydowscy mieli możliwość odwiedzania tego miejsca. Na pewno odbędą się kolejne spotkania w tej sprawie, bezpośrednio w Kazimierzu, jak tylko pandemia nam na to pozwoli - mówi Artur Pomianowski, burmistrz Kazimierza Dolnego.

Historia starego cmentarza żydowskiego sięga XVI wieku. Powstał na wzgórzu między górą Sitarz, a ul. Lubelską i działał do lat 60. XIX wieku. Pochowano w tym miejscu słynnego cadyka Ezechiela Tauba.

- W okresie międzywojennym stary cmentarz był już zaniedbany i zarośnięty, ale znajdowały się na nam jeszcze XIX-wieczne macewy. Dominującym punktem był tzw. ohel czyli grobowiec cadyka czy mur kamienny, który otaczał kirkut i dom przedpogrzebowy. W 1940 roku hitlerowcy zajęli ten teren na cele związane z wojskiem, zrobiono tu koszary i kasyno. Cmentarz został zdewastowany, sami Żydzi zostali zmuszeni do tego, żeby go zniszczyć. Z płyt nagrobnych ułożono drogę do siedziby gestapo w klasztorze, do mieszkań hitlerowców, do toalet. Wykopano wielki rów, do którego wrzucono szczątki zmarłych z części cmentarza, żeby upokorzyć społeczność żydowską - opowiada Marcin Pisula, nauczyciel historii w Kazimierzu Dolnym i lider dialogu, związany z Fundacją Forum Dialogu.

Po wojnie ten teren wykorzystywany był jako ogródki działkowe, a w połowie lat 50. zbudowano szkołę i boisko, które w XXI wieku przeszły remont. Kilka lat temu wzdłuż muru szkoły powstał pomnik w formie macewy informujący, że w tym miejscu znajdował się kiedyś cmentarz żydowski.

- Jednak cmentarz nie został całkowicie zniszczony w czasie wojny. W ścianie skarpy - między boiskiem a wzgórzem widoczne wciąż były szczątki, a po ulewnych deszczach zdarzało się, że piszczele, a nawet czaszka potrafiły spaść na boisko szkolne na którym grały dzieci w piłkę. W Kazimierzu powszechnie to miejsce traktowane jest jako były cmentarz, ale w kulturze żydowskiej nie czegoś takiego jak przeniesienie cmentarza. Dlatego to boisko jest taką kością niezgody w Kazimierzu. Osobiście uważam, że potrzebny jest kompromis, który zadowoli dwie strony. W tradycji żydowskiej nie chodzi o stawianie kolejnych pomników, ale o to, żeby nie przeszkadzać zmarłym i zapewnić im spokój - tłumaczy Marcin Pisula.